Typy wapna nawozowego stosowane w rolnictwie

Wapnowanie gleb jest skutecznym zabiegiem poprawiającym odczyn i funkcjonowanie środowiska glebowego. Każdy rolnik pragnący wybrać to rozwiązanie agrotechniczne musi odpowiedzieć sobie na pytanie o produkt, dawkę i termin zabiegu, aby osiągnąć jak najlepsze rezultaty.

Dostępne na rynku rolniczym wapno nawozowe dzielimy na dwie główne grupy - wapno niezawierające i zawierające magnez. W obrębie obu tych grup spotkamy wapna typu tlenkowego, handlowo często określane jako wapno palone lub tlenkowe (bez magnezu)
oraz dolomit prażony lub tlenek wapniowo magnezowy (określenia dla wapna z magnezem). Udział wapien tlenkowych w rynku wapna rolniczego jest w chwili obecnej znikomy, wynika to głównie z podaży oraz praktyki rolniczej. Wapna tlenkowe wg wskazań agrotechnicznych mogą być stosowane tylko na gleby ciężkie i bardzo ciężkie, nie nadają się do stosowania bezpośrednio przed siewem jak i pogłównie. Specyfika działania tlenków powoduje, że w chwili zastosowania wiąże chemicznie wodę glebową (suszą) i ją dezynfekują. W pewnych sytuacjach ma to swoje dobre strony (gleby okresowo zalane lub po powodziach), ale generalnie nie jest to idealne rozwiązanie. Tlenki wprowadzone do gleby miejscowo podnoszą pH gleby znacznie powyżej obojętnego niszcząc mikroflorę glebową, zwiększają mineralizację próchnicy. Zmineralizowanie (spalenie) próchnicy powoduje uwolnienie  składników odżywczych w niej zawartych, ale spada poziom próchnicy w glebie wpływając negatywnie na żyzność gleby w dłuższej perspektywie. Stąd w wielu krajach znane jest powiedzenie – „wapno robi bogatych ojców - biednych synów”. Wpływ  na mniejszą popularność wapna  tlenkowego ma też czynnik  praktyczny - produkty te o właściwościach żrących i pylących  są problematyczne w aplikacji. Jednak największy wpływ na mniejszą popularność tej grupy produktów ma podaż. Dwadzieścia, trzydzieści lat temu wapno tlenkowe, które nie do końca zostało wypalone, nie nadawało się do wykorzystania w budownictwie, ale można je było zutylizować w rolnictwie. Dzisiaj technologia wypalania jest doskonalsza co wpływa na mniejszą dostępność na rynku.

Kolejny typ, który występuje w obu grupach, to wapna naturalne węglanowe z przerobu minerału – mielenia skał wapiennych. Podział w obrębie typu podobnie jak w tlenkach oparty jest o zawartość składników wapnia lub wapnia i magnezu (Tabela 1 i 2). 

Tabela 1.

Typy wapna nawozowego niezawierającego magnezu (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 8 września 2010 r. w sprawie sposobu pakowania nawozów mineralnych, umieszczania informacji o składnikach nawozowych na tych opakowaniach, sposobu badania nawozów mineralnych oraz typów wapna nawozowego (Dz.U. Nr 183, poz. 1229)

Tabela 2.

Typy wapna nawozowego zawierającego magnez (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 8 września 2010 r. w sprawie sposobu pakowania nawozów mineralnych, umieszczania informacji o składnikach nawozowych na tych opakowaniach, sposobu badania nawozów mineralnych oraz typów wapna nawozowego (Dz.U. Nr 183, poz. 1229)

Wapna węglanowe z przerobu minerału to największa grupa wapna rolniczego, najczęściej używane produkty pochodzą właśnie z niej. Jednak w obrębie tej grupy produkty różnią się
nie tylko zawartością składnika, ale również takimi parametrami jak: przesiew – stopień rozdrobnienia minerału, właściwościami minerału, porowatością, twardością, domieszkami wpływającymi na efektywność wapna np. krzemionka. W obrębie wapna z magnezem dochodzi dodatkowo stopień dolomityzacji złoża (procent krosowych połączeń węglanu magnezu i wapnia). Im większy jej stopień tym mniejsza skłonność do reakcji z kwasami. Przekłada się to się na sprawność produktu określaną jako reaktywność, która może wahać się od 1 do 100 %. Dlatego porównywanie produktów w obrębie tej grupy tylko ze względu na zwartość składnika jest niedostateczne. Ponieważ działanie wapna nawozowego będzie się różnić ze względu na reaktywność (Rysunek 1).

Kolejna grupa to wapna węglanowe pochodzenia naturalnego występujące tylko jako minerały - bez magnezu, są to kopaliny nie wymagające rozdrabniania o właściwościach amorficznych, różnego pochodzenia: kreda pisząca (okres kredy), kredy pojezierne, margle. Ze względu na miękkość minerału i brak struktury krystalicznej są to produkty o dobrej lub bardzo dobrej reaktywności 60 -100%. Stąd opinia, że kredy to najlepsze wapna spośród węglanów. Czynnikami, które obniżają poziom efektywność kred, są domieszki części ilastych i naturalna skłonność do  tworzenia się zlepieńców – sklejone bryłki mogą latami ulegać rozkładowi. Wadą kredy jest stosunkowo niska zawartość procentowa wapnia oraz wysoka zawartość wody, co będzie się przekładało na podwyższone dawki na ha. Przykładowo odmiana 07a zawiera 30% CaO oraz do 30% wody. Aby wysiać 1,5t. CaO/ha musimy zastosować 5t. odmiany 07a i tyko 3t. wapna węglanowego odmiany 04 o porównywalnej reaktywności.

Rysunek 1.

Zmiany pH gleby w wyniku zastosowania różnego typu wapna

Następnym typem wapna jest grupa potocznie nazywana wapnami odpadowymi pochodząca z produkcji ubocznej (Tabela 1 odmiany: 06, 07, 08, 09).Zakłady wytwarzające taki odpad najczęściej stosują tlenek wapnia w procesach produkcyjnych. Nadmiar tlenku wapnia wraz z resztkami poprodukcyjnymi stanowi masę nawozową. Zaletę takich nawozów stanowi ich niska cena. Problemem jest zawartość pierwiastków takich jak: sód, chlor, metale ciężkie. Wapna odpadowe charakteryzują się niską zawartością procentową wapnia oraz wysoką zawartością wody, co przekłada się na wysokie dawki takiego nawozu na ha. Niska zawartość składnika oraz częściowe przereagowanie w procesach produkcyjnych powoduje, że wapna odpadowego musimy zastosować od 2 do 4 razy więcej. Podwyższa to koszty aplikacji obniżając w konsekwencji atrakcyjność cenową. No i oczywiście wraz wapnem wprowadzamy wspominane wcześniej pierwiastków szkodliwe.  Na przykład w wapnie po sodowym jest duża zawartość chlorku sodu. Nawet kiedy mieści się w normie 3,5 % to przy dawce wapna 6 ton na ha daje w sumie 210 kg NaCl. Jeśli zawartość soli jest wyższa problem jest jeszcze większy. Wysoka zawartość sodu ma bardzo negatywny wpływ na strukturę i właściwości gleby oraz wzrasta zasolenie.

Dlatego najkorzystniejszym rozwiązaniem są węglany wapnia  pochodzenia naturalnego i wysoko reaktywne z przerobu minerału wapiennego. Wśród wapien węglanowych możemy wyróżnić wapno Nordkalk Standard Cal.

Wapno produkowane jest na bazie unikatowego w skali europejskiej złoża  z przełomu jury i kredy. Dzięki dobremu rozdrobnieniu powstaje nawóz o bardzo wysokiej reaktywności i wysokiej koncentracji wapnia. Jest to produkt do korzystnej ekonomicznie regulacji odczynu, całkowicie bezpieczny dla roślin uprawnych. Dzięki nieskrystalizowanej formie utrzymuje wilgoć w glebie, szybko (ale nie gwałtownie) podnosi odczyn pH gleby, uaktywnia składniki pokarmowe znajdujące się w glebie, reguluje stosunki wodno-powietrzne, korzystnie wpływa na tworzenie się struktury gruzełkowej. Sprzyja także rozwojowi pożytecznych mikroorganizmów (bakterii) i ogranicza ilość grzybów.
Wapno Nordkalk Standard Cal przeznaczone jest do stosowania na wszystkich rodzajach gleb i we wszystkich okresach agrotechnicznych. 

Z tego samego złoża produkowany jest granulat Atrigran. Dzięki wyselekcjonowaniu surowca i bardzo drobnemu domieleniu (maczka poniżej 0,1mm) uzyskuje się reaktywność bliską 100% co przekłada się na doskonałą skuteczność działania. Dzięki zastosowaniu organicznego lepiszcza (cukry) i wysuszeniu poniżej 0,3%  uzyskujemy granulę twardą i trwałą w przechowaniu i wysiewie, łatwo natomiast rozpadającą się na polu w zetknięciu z wilgocią. Twardość i odporność na ścisk granuli na poziomie 20-30 Nm jest zagwarantowane opakowaniem z grubej zgrzewanej folii i umieszczonej w 500 kg bigbagu. AtriGran to nawóz o szerokim i uniwersalnym spektrum działania, co umożliwia jego użycie na różnych etapach upraw. W uprawie roślin jednorocznych najlepiej stosować go przedsiewnie poza okresem wegetacji od późnego lata do wczesnej wiosny. W uprawach wieloletnich i na użytkach zielonych powinien być używany pogłównie, najlepiej późną jesienią. Jest to doskonały produkt do zastosowań interwencyjnych i w rolnictwie precyzyjnym. Dostępność dwóch frakcji i wyrównanie granuli umożliwia wysiew na różne szerokości z zapewnia równomierność rozsiewu.

Ze względu na naturalny skład wapna Nordkalk są całkowicie bezpieczne dla roślin i zwierząt. Skutecznie spełniają swoje zadanie zarówno w intensywnych uprawach jak i ekologicznych.

 Roman Rutkowski

Piotr Podolak