Gęstość siewu a nawożenie azotem

We współczesnym rolnictwie racjonalne jest upowszechnianie produkcji zbóż w systemie integrowanym, zakładające jednocześnie odpowiednią gęstość siewu. Czynniki plonotwórcze agrotechniczne i biologiczne są w nim wykorzystywane w sposób zrównoważony. W celu prawidłowego skonstruowania odpowiedniego wariantu technologii uprawy jakiegoś gatunku zboża dla warunków danego pola, potrzebna jest znajomość współdziałań między poszczególnymi czynnikami agrotechnicznymi a określonymi czynnikami siedliskowymi. Poszczególne warianty technologii należy dostosować do zróżnicowanych warunków siedliska, uwzględniając optymalne dawki azotu i innych składników mineralnych. Istotne znaczenie mają także optymalne ilości wysiewu ziarna. Gęstość siewu będzie zależała od jakości gleby, przedplonu, terminu siewu czy nasilenia chorób w danym rejonie. Gęstość siewu jest bardzo istotnym elementem technologii uprawy, który w aspekcie wpływu na plony zbóż najsilniej współdziała z innymi czynnikami agrotechnicznymi, siedliskowymi i biologicznymi. Wiąże się to z zależnością optymalnej liczby kłosów w łanie od różnych czynników siedliskowo-agrotechnicznych. Liczba kłosów jest bowiem tym elementem struktury plonu ziarna, który jest najsilniej dodatnio powiązany z wielkością plonu. Jednak duży wzrost obsady roślin i kłosów pod wpływem danego czynnika może wiązać się ze zmniejszeniem wartości cech produkcyjności kłosa. Przy dużej gęstości siewu i nadmiernym zagęszczeniu pędów produkcyjnych zbóż występują zjawiska ujemne. Zaliczamy do nich wyleganie roślin, porażenie ich przez choroby, zmniejszenie liczby ziaren w kłosie i masy 1000 ziaren. Możemy na to wpływać poprzez zastosowanie właściwej gęstości siewu, czyli ilości wysiewu nasion. Należy tutaj uwzględnić zdolność roślin do rozkrzewienia produkcyjnego, która zależy od odmiany oraz od wielu czynników siedliskowo-agrotechnicznych. Pod uwagę należy również brać wpływ zmian klimatu na efekty produkcyjne zbóż.

Gęstość siewu a nawożenie azotem

Wpływ nawożenia azotem na plonowanie zbóż, w tym jęczmienia jarego, był przedmiotem wielu badań. Dodatni wpływ wzrastającego poziomu nawożenia azotem na plon ziarna jęczmienia to najczęściej efekt zwiększania się liczby kłosów wskutek lepszego rozkrzewienia produkcyjnego roślin. Nawozy azotowe wpływają dodatnio nie tylko na tę cechę, lecz często także na liczbę ziaren w kłosie, co jest dodatkowo ważnym czynnikiem plonotwórczym. Jednak zbyt wysokie dawki nawożenia azotem wpływają na zmniejszenie liczby ziaren w kłosie, ponieważ wzrost krzewienia produkcyjnego powoduje konieczność odżywienia przez rośliny większej ilości ziarniaków. Pogarsza się równocześnie celność ziarna, czyli zmniejszeniu ulega udział frakcji ziaren dorodnych. W warunkach technologii intensywnej (dawka N = 100 kg ha-1) następuje często istotne obniżenie masy 1000 ziaren w odniesieniu do technologii standardowej (dawka N = 50 kg ha-1). Nawozy, w tym nawożenie azotem, wpływają na wzrost masy ziarna z kłosa, jeśli w okresie wegetacji występują niedobory wody. Gdy opady w tym czasie są obfite i równomiernie rozłożone, uzyskuje się większe liczby kłosów na 1 m2, a jednocześnie mniejszą masę ziarna z kłosa.

W miarę obniżania poziomu nawożenia azotem, zboża korzystniej reagują na większą gęstość siewu. W przypadku stosowania oszczędnej technologii uprawy (niskie dawki nawozów) należy zwiększyć gęstość siewu w celu uzyskania lepszego zwarcia łanu, ponieważ w warunkach niedoboru azotu w glebie obserwuje się słabsze krzewienie roślin i niedostateczną liczbę kłosów w łanie. Przy dużym poziomie nawożenia azotem wysiew powinien być rzadszy, gdyż nadmierna liczba kłosów na jednostce powierzchni (przy silnym krzewieniu się roślin) może wywołać wyleganie zbóż i silniejsze porażenie ich przez choroby (wskutek słabszego przewietrzania łanu), co prowadzi do strat plonu.

Gęstość siewu a termin siewu

W miarę opóźniania terminu siewu coraz efektywniejsza staje się większa gęstość siewu. Jest to spowodowane słabszym krzewieniem się roślin wywołanym opóźnieniem i związanym z tym skróceniem okresu krzewienia. Dążąc do uzyskania optymalnej liczby kłosów na jednostce powierzchni, zwiększamy wówczas obsadę roślin poprzez większą gęstość siewu. Zwiększenie ilości wysiewu nie wyrównuje w pełni ujemnego wpływu opóźnienia siewu na plon ziarna, gdyż oprócz spadku stopnia rozkrzewienia produkcyjnego zmniejsza się także liczba ziaren w kłosie i w większości przypadków masa 1000 ziaren.

Gęstość siewu a jakość gleby

Oprócz terminu wysiewu, gęstość siewu jest również uzależniona od jakości gleby. W słabszych warunkach glebowych (gorsza żyzność, luźniejszy skład granulometryczny gleby, kwaśny odczyn) powinno się siać zboża gęściej niż na lepszych glebach. Jest to spowodowane gorszym rozkrzewieniem roślin rosnących na glebach o mniejszej zasobności w składniki pokarmowe i wodę. W warunkach kwaśnego odczynu gleby uaktywnia się toksyczne oddziaływanie jonów glinu i manganu na system korzeniowy zbóż. Im skromniejszy system korzeniowy, tym słabsze krzewienie się roślin, skutkujące niedostateczną liczbą kłosów w łanie. Dlatego bardziej efektywne stają się zwiększone ilości oraz gęstość wysiewu. Na glebach żyznych występuje silniejsze krzewienie roślin i bujniejszy ich wzrost - dzieje się tak na skutek dobrego zaopatrzenia w składniki pokarmowe i wodę, co potęguje stopień wylegania (szczególnie najwrażliwszego na to jęczmienia) w przypadku dużej obsady roślin. Nadmierne zagęszczenie łanu i słabe jego przewietrzenie to natomiast czynniki, które sprzyjają nasileniu się porażenia zbóż przez patogeny chorobotwórcze. Te z kolei wraz z wyleganiem przyczyniają się do znacznych strat plonu ziarna. Uzasadnia to mniejszą gęstość siewu na lepszych glebach.

Gęstość siewu a choroby

W miarę zwiększania ilości wysiewu wzrasta liczba źdźbeł na jednostce powierzchni. Duża gęstość siewu ma wpływ na występowanie chorób, gdyż pogarsza przewiewność łanu i powoduje wyleganie. Wówczas nasila się porażenie roślin przez choroby negatywnie oddziałujące na plon ziarna. Dlatego też należy bardzo starannie podchodzić do zabiegów ochronnych.

Gęstość siewu a zachwaszczenie

Na polach bardziej zachwaszczonych stwierdzono silniejszą dodatnią reakcję zbóż na wzrastającą gęstość siewu niż w warunkach mniejszego zachwaszczenia. Podczas konkurencji między zbożem a chwastami o światło, wodę i składniki pokarmowe, zwiększenie liczby roślin zboża na jednostce powierzchni prowadzi do osiągnięcia przewagi zboża nad chwastami w łanie, ograniczając rozwój chwastów. Zwiększona gęstość siewu zmniejsza zatem zachwaszczenie, a to wpływa dodatnio na plenność zbóż. Dlatego na polach silnie zachwaszczonych racjonalne jest zwiększenie gęstości siewu.