Efektywne wykorzystanie azotu w wiosennym nawożeniu rzepaku i pszenicy ozimej

„W produkcji roślinnej, której celem jest uzyskanie plonu ekonomicznego, rola azotu polega na maksymalizacji wydajności fotosyntezy łanu (…) Rola azotu w procesie wzrostu rośliny rozpoczyna się na etapie fotosyntezy” – prof. Witold Grzebisz, Nawożenie roślin uprawnych.

Dlaczego fotosynteza wpływa na plon?

Proces fotosyntezy przebiega dzięki słońcu, liście absorbują promienie słoneczne. Gdy zastosujesz  racjonalne i przemyślane nawożenia azotem wpłyniesz na rozmiar blaszki liściowej, finalnie wzrośnie wydajność fotosyntezy. Dlaczego fotosynteza jest istotna dla rolnika? Podczas tego procesu tworzy się glukoza, która jest składnikiem m.in. :

• białek, których wysoka ilość jest pożądanym parametrem w uprawie pszenicy jakościowej,
• skrobi, ważny parametr w uprawie ziemniaków

Źródłem azotu, z którego roślina pobiera ten pierwiastek w fazie rozwoju wegetatywnego jest GLEBA. To o nią w pierwszej kolejności należy zadbać. Zagwarantuj jej co najmniej średni poziom zawartości tego pierwiastka. Deficyt azotu w glebie powoduje karłowacenie roślin (roślina redukuje masę liści). Sytuacja ta odbija się na rozwoju generatywnym rośliny - tworzenie nasion, ziaren, owoców odbywa się przez pobieranie azotu właśnie z liści.

 Przed zastosowaniem nawozu azotowego warto wiedzieć, że:

1. Podstawową informacją, która służy do ustalenia poprawnej dawki jest zasobność gleby w azot mineralny (N_min)

Gdy N_min jest niskie, zacznij od uzupełnienie azotu poprzez nawożenie pożniwne np. stosując RSM lub mocznik z inhibitorem ureazy lub przedsiewnie, stosując nawozy typu NPK – ale to zrobisz dopiero w przyszłym sezonie.

Stosowanie pierwszej dawki azotu wczesną wiosną w oziminach, jest też metodą, która uzupełnia zawartość azotu w glebie.

1. Proces przepływu azotu pomiędzy starszymi a młodszymi liśćmi rośliny to najważniejszy czynnik kształtujący finalny plon W fazie dojrzewania (nalewania ziarna), azot pochodzący z gleby stanowi tylko 20-40%, większa część azotu pochodzi z organów wegetatywnych, czyli liści. Wczesną wiosną w kolejnych dawkach azotu, zadbaj o regenerację i szybkie wytworzenie nowych liści. Dobór odpowiedniej formy azotu najlepiej podjąć po lustracji plantacji.

Jako hodowcy roślin, chcemy  uzyskiwać ekonomicznie rozsądne plony. Dlatego powinniśmy zapewnić na każdym etapie rozwoju łanu, odpowiednie składniki odżywcze. Dostarczajmy je więc w taki sposób, by nie powodować zubażania gleby, która jest warsztatem naszej pracy.

Efektywne nawożenie, czyli jakie?

Po pierwsze: wykonane w odpowiednim terminie

Po drugie: zastosowana właściwa forma azotu

Po trzecie: dobrana precyzyjna dawka nawozu.

Nawożenie azotem, to jeden z pierwszych zabiegów agrotechnicznych na polach po zimie. Po lustracji łanu, oceniamy jaką formę azotu i dawkę trzeba zastosować. Pierwsza dawka, może różnić się na każdym polu, w zależności od potrzeb roślin i ich kondycji po spoczynku zimowym. Posiadasz plan nawozowy? Świetnie! Jednak to łan określa, co jest potrzebne i weryfikuje, jak powinno wyglądać nawożenie.

Azot jest pierwiastkiem pobieranym w największych ilościach. Unikaj przenawożenia tym pierwiastkiem. Zła forma azotu lub zły termin wykonania nawożenia może negatywnie wpłynąć na tworzący się plon lub obniżyć efektywne wykorzystanie azotu przez rośliny.

Przedwiośnie (luty, początek  marca) to dobry czas na nawożenie siarką i magnezem, stosując nawóz ESTA®KIESERIT w dawce 150 – 200 kg/ha. Siarka jest nierozłącznym partnerem azotu, warunkuje ona pobieranie azotu z gleby. Prawidłowa dawka siarki, przy wysokim nawożeniu azotem to 1/4 dawki azotu (stosując 180kgN/ha, powinniśmy zagwarantować roślinie ok. 45kg S/ha). Siarkę można też zastosować razem z pierwszą dawką azotu wiosną stosując np. SALETROSAN®.

Rzepak ozimy wiosną do momentu kwitnienia potrzebuje od 140 do 180kg N/ha. Tylko zdrowe i silne rośliny są zdolne do przyswojenia takiej ilości tego pierwiastka i mają potencjał do wytworzenia plonu powyżej 4t/ha. Dawkę wiosną w uprawie rzepaku ozimego dzielimy najczęściej na dwie:

1.  Regeneracyjną
2.  Uzupełniającą

W zależności od warunków pogodowych, dawki stosowane są w odstępie 2-4 tygodni. Azot powinien zostać podany rzepakowi w całości do 4 tygodni przed kwitnieniem. Pierwszą dawkę powinno się zastosować jak najszybciej, tuż po rozpoczęciu wegetacji roślin, gdy tylko warunki pogodowe umożliwiają wykonanie zabiegu oraz gdy przepisy prawne pozwalają na nawożenie azotem. Rzepak zaczyna kwitnąć już 1-3maja, w praktyce oznacza to, że druga dawka  azotu powinna być zastosowana najpóźniej końcem marca – początkiem kwietnia.

Spóźniona dawka powoduje nadmierny przyrost masy zielonej. Kwiaty wykształcane są zbyt nisko ziemi, gdzie nie zostaną zapylone. Łuszczyny na takim poziomie, nie mają wystarczającej ilości słońca do wykształcenia się. Ostatecznie mamy kłopoty ze zbiorem i utratę plonu.

Gdy mamy suchą wiosnę, a planujemy podać nawóz azotowy granulowany typu saletra amonowa czy saletrosan na drugą dawkę, warto przyśpieszyć takie nawożenie. Nawóz w granuli będzie mieć czas na rozpuszczenie. Natomiast, gdy warunki pogodowe, uniemożliwiają wjazd na pole wczesną wiosną, warto rozważyć aplikacje jednej, łączonej dawki, stosując np. RSM z inhibitorem nitryfikacji lub saletrę amonową.

Dawka nawozu, jest uzależniona od stanu plantacji. Najogólniej przyjmujemy, że słaby rzepak potrzebuje więcej azotu na start, w porównaniu do mocnych łanów. Potrzeby pokarmowe rzepaku względem azotu to 60kgN/t. Pierwsza dawka może stanowić około 70% całości, a druga około 30% ( przykłady nawozów oraz dawki wyrażonej w kg/ha podane są na skali BBCH poniżej)

Efektywne nawożenie i wykorzystanie azotu to nie tylko dawka i termin. Ważna jest też forma. W pierwszej dawce zastosuj część azotu w formie saletrzanej (NO₃⁻) aplikując np. saletrosan lub saletrę amonową. Pomoże to rośliną w szybkiej regeneracji i odbudowie rozety liściowej.  W drugiej dawce rozważ podanie części azotu w formie mocznikowej (NH₄) stosując np. RSM z inhibitorem nitryfikacji lub mocznik z inhibitorem ureazy. Szczególnie w przypadku stosowania mocznika, należy przyspieszyć aplikację drugiej dawki, ze względu na liczne przemiany, którym podlega forma mocznikowa, by zostać przyswojona przez rośliny.

Pszenica ozima wiosną potrzebuje aż trzech dawek azotu, wynika to z faktu, że jesienią w przeciwieństwie do rzepaku pobiera niewielkie ilości tego składnika. Pszenica potrzebuje pobrać między 28 a 30kgN na 1t ziarna.  Przyjmując plon 8t/ha, musi pobrać 240kgN/ha. Wartość pobierana jest przez cały okres wegetacji, z różnym nasileniem w zależności od fazy rozwojowej pszenicy. W ziarniaku 70% azotu pochodzi z liści, a tylko 30 % z gleby. Zatem nie powinniśmy omijać żadnej z dawek.

Wiosenne nawożenie azotem w pszenicy dzielimy na trzy dawki:

1. startowa (przed ruszeniem wegetacji, bądź na samym jej początku)
2. korekcyjna (koniec fazy krzewienia do drugiego kolanka)
3. na kłos (wzrost kłosa w pochwie liściowej).

Pogłówne nawożenie azotem zależy od stanu plantacji. Przed ruszeniem wegetacji wiosennej, powinieneś na swoim polu określić parametr N_min (wartość azotu zawartego w glebie). Możesz to oszacować na podstawie ogólnych średnich, zawartych w tabeli poniżej, bądź pobrać próbę gleby i zawieść do stacji chemiczno-rolniczej by zbadać w laboratorium zawartość w niej azotu.

Tab.1 Przedstawia przybliżone ilość azotu mineralnego z gleby, jaka może być dostępna dla pszenicy ozimej (kg N/ha).

Dawka startowa azotu ma ważne zadanie, oprócz zaspokojenia potrzeb roślin powinna uzupełnić również braki  pierwiastka w glebie, jeśli takie występują. Oceniasz stan plantacji? Super! To on decyduje o dawce. Głównym czynnikiem podpowiadającym ile kg i jaki nawóz azotowy wybrać, jest stan rozkrzewienia plantacji. Średnio na pierwszą dawkę sypiemy między 40 a 60 kg N/ha.

W przypadku słabo rozkrzewionych pszenic i uszkodzonych przez zimę zastosuj około 60, a nawet 70% całej dawki. Użyj nawozu, który zawiera formę saletrzaną np. RSM czy saletra amonowa. Forma ta pobudzi rośliny do krzewienia, doprowadzając do wytworzenia tych pożądanych kłosonośnych  źdźbeł.

Gdy mamy mocne plantacje pszenicy: dobrze rozkrzewione i nie uszkodzone przez mróz, dawka 40-50% azotu, całkowicie wystarczy na bieżące odżywianie wytworzonych już źdźbeł. W tym przypadku dobrze sprawdzi się forma mocznikowa lub forma amonowa azotu.

Druga dawka, zwana korekcyjną powinna dokarmić rośliny oraz reagować na stan plantacji po pierwszej dawca azotu. W przypadku, gdy roślin nie udało się rozkrzewić wystarczająco (dawka 1), to w drugiej dawce podaj całość azotu. Tym zabiegiem możesz wpłynąć na efektywność zastosowanego azotu (lepsze warunki wodne, odżywienie słabych źdźbeł) oraz masz pewność, że nie dokarmiasz tych nieproduktywnych źdźbeł ( źdźbła płonne, występują często w gęstych łanach). Termin też uzależniony jest od stanu plantacji: gdy łan jest rzadki - azot aplikuj szybciej (koniec krzewienia), w przypadku łanu gęstego - później (faza drugiego kolanka).  W praktyce dawka wacha się w granicach 70-90kgN/ha.

Trzecią dawkę azotu popularnie nazywamy jakościową. W praktyce stosujemy ją od fazy wywinięcia liścia flagowego do początku kłoszenia. Ma ona na celu zwiększyć masę ziarniaków (MTZ) i ilość białka w ziarnie.

W praktyce wyróżniamy dwa terminy tego ostatniego nawożenia:

1. w fazie liścia flagowego, podnosi wartość MTZ
2. w fazie kłoszenia, podnosi zawartość białka w ziarniaku.

Dawkę w obydwóch przypadkach ustalamy na podstawie bilansu, już dostarczonego azotu a potrzebami roślin, zazwyczaj wynosi ona między 40 a 80kgN/ha. W tym terminie zaleca się zastosowanie nawozu azotowego, który posiada formę saletrzaną np. saletrę amonową lub saletrzak.  Gdy występuje susza to przyspiesz podanie trzeciej dawki.

W określaniu dawek nawozów azotowych pomoże Ci plan nawozowy, który z łatwością przygotujesz sam w swoim gospodarstwie, bo przecież nikt inny nie posiada tak bogatej wiedzy na temat gleby i plantacji, których jesteś właścicielem.