Dlaczego warto siać jęczmien ozimy?

Jęczmień ozimy jako uprawa polowa charakteryzuje się największym obok pszenicy potencjałem plonotwórczym i uprawiany jest głównie na cele paszowe i konsumpcyjne. Jego wczesne schodzenie z pola pozwala na lepszą organizację żniw oraz umożliwia uprawę poplonów wysiewanych jako rośliny regenerujące glebę, szczególnie w płodozmianach z dużym udziałem zbożowych. Dlaczego jeszcze warto uprawiać jęczmień ozimy? Gatunek ten wśród zbóż odznacza się również największą tolerancją na suszę - ostatnie lata wybitnie pokazują, że jęczmień sprawdza się w latach suchych dzięki możliwości najlepszego wykorzystania zapasów wody pozimowej. Poza tym, dzięki wczesnemu schodzeniu z pola jęczmień ozimy jest najlepszym towarowym przedplonem dla rzepaku ozimego. Wadą tego gatunku jest natomiast niestabilność plonowania, wynikająca ze słabej zimotrwałości i wrażliwości na kulturę gleby. Jęczmień ozimy można uprawiać na różnych glebach, jednak ze względów ekonomicznych jego uprawę powinno się ograniczyć do gleb IIIb, IVa i IVb.

Jęczmień ozimy - dlaczego warto? Odpowiedni dobór przedplonu

Aby umożliwić dobry rozwój jęczmienia ozimego jesienią i stworzyć lepsze warunki dla jego przezimowania, ważne jest spełnienie kilku warunków. Jednym z nich jest dobór odpowiedniego przedplonu. Ze względu na wczesny siew jęczmienia ozimego, przedplon powinien możliwie wcześnie zejść z pola, aby było dość czasu na właściwe przygotowanie roli. Jakie przedplony towarowe warto stosować dla jęczmienia ozimego?

Bardzo dobrze sprawdzającymi się przedplonami są rzepak ozimy i groch, warunkowo owies i żyto. Jednak w przypadku uprawy jęczmienia na cele browarne należy wykluczyć stanowiska po motylkowych i strączkowych ze względu na dużą ilość azotu organicznego w glebie. Niewskazana jest uprawa po pszenicach średnio późnych i późnych, co powoduje zbyt późny siew jęczmienia. Niewskazana jest również uprawa jęczmienia po jęczmieniu, głównie ze względu na możliwość silnego porażenia chorobami, szczególnie podsuszkowymi.

Jęczmień ozimy - czy warto? Bronowanie i podorywka

Po zbiorze przedplonu, aby przeciwdziałać przesuszeniu gleby, należy zastosować podorywkę i natychmiast ją zabronować. Bronowanie ogranicza straty wody oraz pobudza chwasty do kiełkowania. Po upływie 8–10 dni pole ponownie bronuje się przede wszystkim w celu zniszczenia kiełkujących chwastów. Następnie wykonuje się podorywkę na głębokość 8–12 cm. W uproszczonych systemach uprawy jęczmienia ozimego podorywka zastępowana jest uprawą przy użyciu brony talerzowej lub kultywatora podorywkowego. Orkę siewną należy wykonać na co najmniej dwa tygodnie przed terminem siewu. Siew w nieodleżałą glebę jest jedną z ważniejszych przyczyn słabego przezimowania jęczmienia. Orka siewna powinna być wykonana równo, tak by nie przesuszać jej nadmiernym kilkukrotnym bronowaniem.

Jęczmień ozimy a kontrola pH gleby - wapnowanie

W uprawie jęczmienia ozimego istotnym czynnikiem jest kontrola pH. Kwaśny odczyn gleby utrudnia dobre zahartowanie roślin przed zimą, co skutkuje słabym przezimowaniem. Poza tym, gleby zakwaszone wykazują niedostateczną zawartość przyswajalnego magnezu, co wiąże się z koniecznością wapnowania. Najlepiej wykonać je po zbiorze przedplonu, jeszcze przed podorywką. Wysokość dawki wapna ustala się na podstawie stopnia zakwaszenia gleby i jej zwięzłości. W rolnictwie stosuje się trzy główne rodzaje wapna: tlenkowe, węglanowe i dolomitowe.

1. Wapno tlenkowe - jest szybko działające, jednak wadą tego typu nawozu jest nadreaktywność. W wyniku wprowadzenia do gleby tego nawozu w roztworze glebowym powstaje silnie żrący wodorotlenek wapnia. Z tego powodu wapna tlenkowego bezwzględnie nie można stosować na krótko przed siewem jęczmienia ozimego. Jego nadreaktywność może przyczynić się do zakłócenia wschodów, a nawet wypalenia siewek. Wapno tlenkowe zakłóca naturalne przemiany mikrobiologiczne w glebie i może prowadzić do degradacji cennej próchnicy. Ponadto, wapna tlenkowe są kłopotliwe w wysiewaniu, mocno pylą i powodują silną korozję używanych maszyn rolniczych - z tego względu konieczny jest częstszy serwis maszyn rolniczych oraz wymiana części do maszyn rolniczych. Wapno czysto tlenkowe nadaje się jedynie do odkwaszania gleb ciężkich i zbitych, gdzie dodatkowo rozluźnia ubitą strukturę gleby. Co ważne, wapno tlenkowe musi być dokładnie wymieszane z glebą.
2. Wapno węglanowe - wapno typu węglanowego jest najczęściej stosowaną w rolnictwie formą wapna (kreda pylista, kreda pastewna, mączka wapienna, kreda jeziorna). Ta forma działa wolniej, ale mniej agresywnie. Jej rozpuszczalność w roztworze glebowym jest również mniejsza. W uprawie jęczmienia ozimego ważne jest, by taki nawóz był odpowiednio rozdrobniony. Wapna węglanowe mają powolny przebieg przemian w glebie i traktowane są jako wolno działające. Nie są tak reaktywne jak nawozy tlenkowe i z tego powodu są przeznaczone na gleby lżejsze, mniej zasobne w próchnicę. Wśród tego typu wapna jest najwięcej odmian. Dużo zależy od surowca, z którego zostały wyprodukowane, oraz od właściwości fizycznych oraz chemicznych, jakimi się cechują. Istotnym czynnikiem decydującym o skuteczności działania nawozów wapniowych typu węglanowego w uprawie jęczmienia ozimego jest stopień ich rozdrobnienia; produkty kruszone mogą być do 100 razy mniej skuteczne od produktów mielonych (tzw. mączka).
3. Wapno dolomitowe - to najmniej reaktywny rodzaj wapna. Jego skuteczność w odkwaszaniu gleby jest często niewielka i na efekty musimy poczekać nawet kilka lat. Ten typ stosowany jest w uprawie jęczmienia ozimego również ze względu na to, że zazwyczaj zawiera dodatkowo magnez. Zaznaczyć trzeba, że dostępność magnezu w tym przypadku jest również ograniczona ze względu na skrystalizowaną formę. Jedynie dolomit pochodzący z mocno zwietrzałych złóż i dobrze przemielony lub prażony może wykazywać dobre właściwości odkwaszające i dostarczać do gleby pewną ilość magnezu.

Czy warto siać jęczmień ozimy? Wymagania glebowe

Jęczmień ozimy wykazuje bardzo dużą wrażliwość na niedobór fosforu i średnią wrażliwość na niedobór potasu w glebie. Wielkość dawek nawozów fosforowych i potasowych zależy od kompleksu glebowego i zasobności gleby w te składniki. Nawozy fosforowo-potasowe należy zastosować najlepiej pod orkę siewną w ilości 50–90 kg P2O5 /ha oraz 60–120 kg K2O/ha.
Przedsiewna dawka azotu nie powinna przekraczać 20 kg/ha, a wiosną należy zastosować nawożenie azotem w ilości 80–100 kg/ha, łącznie z nawożeniem jesiennym w dwóch terminach: 2/3 ilości w czasie ruszenia wegetacji oraz 1/3 w fazie strzelania w źdźbło lub 1/2 dawki bardzo wczesną wiosną i pozostałą część w fazie strzelania w źdźbło.

Zbyt wczesny sierpniowy siew jęczmienia ozimego jest niewskazany, ponieważ wzrasta niebezpieczeństwo porażenia roślin mączniakiem i innymi chorobami oraz wystąpienia szkodników, zwłaszcza mszyc (przyczynia się to niższej sprzedaży płodów rolnych).

W 2022 roku do Krajowego Rejestru wpisano 7 nowych odmian jęczmienia ozimego, w tym 5 pastewnych wielorzędowych, jedną odmianę dwurzędową pastewną i jedną odmianę dwurzędową browarną. Na uwagę zasługuje odmiana JULIA, z wysoką zimotrwałością z bardzo dobrym i wyrównanym profilem zdrowotnościowym. Jest to odmiana niska, bez skłonności do wylegania, z grubym i wyrównanym ziarnem. To bardzo dobra baza do wysokotowarowej produkcji polowej i pewność jakości. Druga odmiana zasługująca na uwagę to sprawdzona w naszym terenie IDA, która w dzisiejszych warunkach pogodowych zasługuje na miano lidera.